Jan Rubczak urodził się w 1884 roku w Stanisławowie. Jego wieloletnia edukacja artystyczna rozpoczęła się w 1904 roku, kiedy to młody malarz dołączył do grona studentów krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Nad rozwojem jego talentu czuwał Florian Cynk, a później także Józef Pankiewicz, w którego pracowni Jan Rubczak ulepszał swój warsztat graficzny.
Żądny wiedzy artysta nie poprzestał na zdobyciu dyplomu krakowskiej uczelni, lecz zapragnął kontynuować naukę za granicą. Swoje umiejętności doskonalił więc w Akademie für Graphische Künste und Buchgewerbe w Lipsku, a następnie studiował w paryskiej Académie Colarossi, która stanowiła wtedy alternatywę dla konserwatywnej École des Beaux-Arts.
Po zakończeniu edukacji malarz pozostał przez pewien czas w Paryżu. Jan Rubczak utrzymywał kontakty ze środowiskiem artystycznym oraz brał czynny udział w kulturalnych przedsięwzięciach. Nawiązał on kontakt z Leopoldem Zborowskim – marszandem, który wypromował między innymi A. Modiglianiego, a także wspierał dążenia twórcze Władysława Skoczylasa i Franciszka Prochaski. Od 1917 roku malarz poświęcił się wykładaniu tajników grafiki w założonej przez siebie szkole.
Podczas pobytu we Francji Jan Rubczak był członkiem dwóch ugrupowań – Towarzystwa Artystów Polskich w Paryżu oraz Towarzystwa Polskiego Literacko-Artystycznego. Po powrocie do kraju kontynuował działalność kulturalną we współpracy z twórcami zrzeszonymi w Towarzystwie Artystów Polskich Sztuka . Był on także członkiem Cechu Artystów Plastyków Jednoróg – ugrupowania, które w znaczącym stopniu przyczyniło się do wypromowania polskiego koloryzmu. Ponadto działał także w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych.
Po opuszczeniu Francji Jan Rubczak rzucił się w wir rodzimego życia kulturalnego. Swój czas dzielił na malowanie, tworzenie grafik, realizowanie zadań programowych kilku ugrupowań artystycznych oraz udział w wystawach krajowych i zagranicznych. Ponadto malarz poświęcił się karierze pedagogicznej i w 1924 roku rozpoczął pracę z młodymi adeptami sztuki z krakowskiej Wolnej Szkoły Malarstwa i Rysunku Ludwiki Mehofferowej. Następnie, przez krótki czas pełnił też funkcję asystenta w katedrze grafiki w Akademii Sztuk Pięknych.
Jan Rubczak zmarł w Auschwitz w 1942 roku.
Jego spuścizna artystyczna obejmuje martwe natury, portrety, wnętrza oraz pejzaże, które często przedstawiały obiekty architektoniczne lub malownicze zatoki z łodziami zacumowanymi przy brzegu. Jan Rubczak znany jest także z twórczości graficznej, w której widać ślady fascynacji dziełami Pankiewicza i Whistlera.
W dziełach malarza ważną rolę odgrywa kolor. Dzięki odpowiedniemu dobraniu barwnej palety artysta potrafił doskonale przedstawić efekty takie, jak mgła unosząca się nad zatoką (vide Łodzie w zatoce ), promienie słońca ślizgające się po tafli wody (np. Łodzie w porcie ) czy płaszczyzny lodu połyskujące na murach barbakanu ( Barbakan w Krakowie ). Kolor pełni również drugą, może nawet bardziej istotną funkcję – wydobywa magię z pospolitych pozornie pejzaży i tworzy bajkową aurę wokół prezentowanych obiektów architektonicznych.
Dzieła Jana Rubczaka przedstawiają zwykle architekturę, wnętrza i pejzaże. Do tych ostatnich zaliczyć można zarówno widoki z podróży do Francji, Włoch, Hiszpanii oraz Holandii, jak i swojskie krajobrazy polskiej wsi, z polnymi ścieżkami oraz zabielonymi wapnem chatami ( Pejzaż wiejski , Zagroda ).
W latach trzydziestych dzieła artysty zdominowała tematyka morska. Na uwagę zasługuje sposób ukazania wody, której tafla jest na obrazach Rubczaka zwykle idealnie przezroczysta. W krystalicznie czystych morzach i jeziorach odbijają się barwne zarysy przybrzeżnej architektury. Budowle widziane przez pryzmat wody nabierają nowych, bardziej intensywnych kolorów, a ich kształty stają się zgeometryzowane lub ulegają subtelnemu rozmazaniu. Zdarza się też, że akwen nie pełni funkcji zwierciadła, lecz przeobraża się w rozległą, transparentną płaszczyznę, spod której majaczy pokryty bruzdami brzeg. Po tafli morza bądź jeziora przesuwają się malownicze refleksy, które dodatkowo wzbogacają kolorystykę dzieł, a niekiedy również kreują alternatywny obraz świata odbitego w lustrze wody.
Obrazy autorstwa Jana Rubczaka są jak krajobrazy widziane oczami subiektywnego obserwatora, który zazwyczaj spogląda na świat z wysoka i próbuje dostrzec odległy punkt na hipnotyzującym horyzoncie. Niekiedy jego niema relacja nie ma na celu przekazania widoku, a jedynie określonego wrażenia, zamglonej w pamięci reminiscencji widzianego kiedyś miejsca i odczuć z nim związanych.
Bibliografia: http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_rubczak_jan
Nina Kinitz 7 grudnia 2009
