Vlastimil Hofman był przedstawicielem malarstwa symbolistycznego. Metaforyczne treści przybierał on często w folklorystyczne szaty. W podobny sposób przedstawiał także motywy religijne, czego przykładem są obrazy ukazujące Madonnę z Dzieciątkiem jako chłopkę w ludowym stroju.
Vlastimil Hofman urodził się w 1881 roku w Pradze. Osiem lat później przeniósł się wraz z rodziną do Krakowa. Od 1895 roku kształcił się w tamtejszej Szkole Sztuk Pięknych – nad jego edukacją artystyczną czuwali wtedy tak wybitni malarze, jak Jacek Malczewski, Jan Stanisławski, Florian Cynk i Józef Unierzyski. Po zakończeniu nauki w Krakowie Vlastimil Hofman pogłębiał swoją wiedzę z zakresu malarskiego rzemiosła w paryskiej Akademii Sztuk Pięknych. Zwieńczeniem jego edukacji artystycznej była nauka w pracowni Leona Wyczółkowskiego. W 1902 roku, na corocznej wystawie „Sztuki”, po raz pierwszy zaprezentowano prace malarza szerszej publiczności.
Przed wybuchem I wojny światowej artysta przystąpił do ugrupowania znanego jako „Grupa Pięciu”, później stał się również członkiem „Odłamu”, „Grupy Zero” oraz wiedeńskiej „Secesji”.
Na początku lat dwudziestych minionego wieku Hofman zamieszkał w Krakowie, skąd jednak wielokrotnie wyjeżdżał w podróże po Europie. Artysta zajmował się wtedy nie tylko twórczością, ale również działał na rzecz porozumienia oraz integracji Czechów i Polaków. Po wybuchu II wojny światowej uczestniczył on przy tworzeniu Legionu Czeskiego. W czasach wojennej zawieruchy Hofmanowie zostali zmuszeni do opuszczenia Polski, uciekli więc do Jerozolimy, w której przebywali aż do 1946 roku. Rok później artysta przeniósł się wraz z żoną Adą do niewielkiego domu w Szklarskiej Porębie. We „Wlastimilówce” przebywał aż do śmierci, która nastąpiła 6 marca 1970 roku.
Niezależnie od zmieniających się mód oraz kierunków w sztuce Vlastimil Hofman do końca życia pozostał wierny raz obranej stylistyce. Jego obrazy nasuwają jednoznaczne skojarzenia z malarstwem młodopolskim. Wszechobecna symbolika, liczne odniesienia do sztuki ludowej, wyraźnie widoczny kontur oraz stylizacja postaci według secesyjnego kanonu piękna – te wszystkie elementy są charakterystyczne nawet dla dzieł, które Vlastimil Hofman stworzył w drugiej połowie dwudziestego wieku. Charakterystyczne dla twórczości tegoż malarza jest także kontynuowanie zapoczątkowanej przez Jacka Malczewskiego tradycji malarstwa symboliczno-alegorycznego, która przejawiała się nie tylko w wyborze fantastycznych postaci, jak również w stylistyce oraz sposobie budowania kompozycji obrazów. Tak jak jego akademicki wykładowca, Hofman zafascynowany był folklorem oraz niezwykłym światem rodem z ludowych mitów i wierzeń, który aż roił się od faunów oraz innych fantastycznych postaci.
Ludowość oraz religijność stanowią części składowe większości obrazów tegoż artysty. Niekiedy fascynacja folklorem wpływała u niego na pojmowanie kwestii związanych z wiarą – przykładem tego są liczne wizerunki Madonn odzianych w barwne szaty chłopek. Takie przedstawienie Maryi widoczne jest choćby na obrazie zatytułowanym „Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem”. Na polnej łące siedzi oto chłopka o śniadej cerze, która obejmuje owiniętego kraciastym kocykiem chłopczyka, odznaczającego się słowiańską urodą. Jego blada cera, delikatne rysy twarzy i pszeniczne włosy kontrastują z ciemną twarzą matki oraz intensywną czerwienią zarzuconej na jej głowę chusty. Obok uśmiechniętej kobiety z dzieckiem przysiadł drugi chłopiec z drewnianym krzyżem w ręce. Jego czarny strój oraz gęste włosy w kolorze węgla powodują, że odstaje on wyglądem od znajdującej się na pierwszym planie Madonny z Dzieciątkiem. Ludowe stroje oraz widoczny w oddali krajobraz polskiej wsi (wraz z charakterystyczną przydrożną kapliczką) sprawiają, że wizerunek Marii i Jezusa nabiera swojskości. Obraz ten nie jest jednak przykładem dzieła wyrażającego jedynie zachwyt nad jasnym stronami życia prostych ludzi. Nastrojowy portret Madonny i dwóch chłopców emanuje duchowością oraz ewokuje metafizyczną tajemnicę. Radość malująca się na spalonej słońcem twarzy matki w zestawieniu z pełnymi zadumy oczami zapatrzonych w przestrzeń chłopców wywołuje zaskakujący dysonans i zarazem skłania do refleksji. Wymiaru duchowego nadają dziełu także subtelnie wplecione symbole religijne – drewniany krzyż wystający z ręki św. Jana i majacząca między gałęźmi drzew przydrożna kapliczka. Nie bez znaczenia jest też pewnie dyskretna ozdoba sukni Madonny, czyli kolorowy motyl – symbol duszy, radości oraz przemiany (w tym przypadku ma on być zapewne zapowiedzią zmartwychwstania).
Zdecydowanie największą część dorobku artystycznego Vlastimila Hofmana stanowią portrety, które malarz tworzył na zamówienie (specjalizował się on głównie w malowaniu wizerunków dzieci). To właśnie malarstwo portretowe zapewniało mu środki niezbędne do życia. Oprócz obrazów przedstawiających wizerunki zleceniodawców stworzył on także wiele autoportretów, które były malarskimi zapisami poszczególnych etapów życia artysty.
Na płótnach Vlastimila Hofmana pojawiali się również stali bywalcy ludowych podań i obrzędów – diabły, strachy na wróble oraz anioły z dekoracyjnie wygiętymi skrzydłami. Częstym motywem była też postać leśnego boga płodności – Fauna, którego malarz ukazywał zwykle jako rogatego chłopca z kopytami zamiast stóp (vide „Wiosna”, „Wiosna – dziewczynka i faun”). Takie przedstawienie fauna odbiega od wizerunku starego, brodatego mężczyzny, znanego nam z malarstwa i podań ludowych, który zazwyczaj wyobraża leśnego bożka.
Bibliografia:
http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_hofman_vlastimil
http://www.muzeumslaskie.pl/wystawy/hofman.htm
http://jbc.jelenia-gora.pl/dlibra/doccontent?id=515&from=pubindex&dirids=5
Nina Kinitz 15 sierpnia 2009
